Toàn cảnh kỳ họp thứ 19 HĐND tỉnh, khóa XVIII

Tỉnh Quảng Bình có diện tích tự nhiên rộng lớn, trong đó vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chiếm hơn 3.845 km². Tính đến cuối năm 2023, toàn tỉnh có 11.165 hộ DTTS, với 46.488 người sinh sống tại các thôn, bản đặc biệt khó khăn thuộc 15 xã và 3 bản của 5 huyện: Minh Hóa, Tuyên Hóa, Bố Trạch, Quảng Ninh và Lệ Thủy. Những cộng đồng này chủ yếu là dân tộc Bru - Vân Kiều và Chứt, mặc dù có nhiều tiềm năng về tài nguyên đất đai, rừng và văn hóa, nhưng đời sống của người dân trong khu vực vẫn còn rất khó khăn. Tỷ lệ hộ nghèo trong vùng DTTS chiếm 35,24%, trong đó hộ nghèo dân tộc thiểu số chiếm 52,88%. Tình trạng thiếu đất sản xuất, thiếu nhà ở, thiếu nước sinh hoạt và việc làm vẫn còn phổ biến, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của người dân.

Để cải thiện tình hình, tỉnh ta đã triển khai thực hiện Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS với hàng loạt các dự án quan trọng như: giải quyết vấn đề thiếu đất ở, nhà ở, nước sinh hoạt, phát triển sản xuất, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, và nâng cao chất lượng giáo dục, y tế. Mặc dù còn rất nhiều khó khăn, nhưng chương trình đã đạt được một số kết quả đáng chú ý. Cụ thể, chương trình đã hỗ trợ xây dựng nhà ở cho 351 hộ gia đình, cấp đất ở cho 55 hộ, hỗ trợ đất sản xuất cho 16 hộ, và cung cấp nước sinh hoạt cho 858 hộ gia đình. Bên cạnh đó, 17 công trình nước sinh hoạt tập trung đã được xây dựng và nâng cấp, cải thiện rõ rệt chất lượng cuộc sống của người dân tại các vùng này.

Đồng chí Lê Văn Bảo - Ủy viên BTV Tỉnh ủy, Trưởng Ban Kiểm tra Tỉnh ủy, Trưởng Ban Văn hóa - Xã hội HĐND tỉnh, 
Trưởng Đoàn giám sát triển khai nội dung giám sát tại huyện Bố Trạch.

Một trong những thành tựu quan trọng nữa là việc phát triển cơ sở hạ tầng. Đến nay, 103 công trình hạ tầng thiết yếu đã được triển khai, bao gồm 57 công trình giao thông, 18 trường học, 24 nhà sinh hoạt cộng đồng và 4 trạm y tế. Những công trình này không chỉ nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, giáo dục mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế tại địa phương. Chương trình còn đặc biệt chú trọng đến giáo dục và đào tạo. Hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú và bán trú đã được đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị đầy đủ, nâng cao chất lượng giảng dạy. Tỷ lệ học sinh đồng bào DTTS đến trường ở các bậc học đạt trên 98%, vượt xa chỉ tiêu đề ra. Ngoài ra, chương trình còn tổ chức nhiều lớp xóa mù chữ và đào tạo nghề cho người dân, giúp nâng cao trình độ dân trí và kỹ năng lao động.

Bên cạnh những thành công, chương trình vẫn phải đối mặt với một số thách thức. Tỷ lệ giải ngân vốn của các dự án còn thấp, chỉ đạt 47,9% tính đến giữa năm 2024. Trong đó, vốn sự nghiệp chỉ đạt 26,3%, thấp hơn rất nhiều so với vốn đầu tư phát triển. Nhiều dự án gặp khó khăn trong việc triển khai, đặc biệt là các dự án liên quan đến phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị và quy hoạch dân cư. Một vấn đề nữa là tình trạng thiếu đất ở và đất sản xuất. Phần lớn đất đai tại vùng DTTS thuộc quản lý của các công ty lâm nghiệp và vườn quốc gia, khiến việc giao đất cho người dân gặp rất nhiều trở ngại. Hơn nữa, nguồn vốn hỗ trợ nhà ở còn thấp so với nhu cầu thực tế, làm cho việc xây dựng nhà ở cho người dân trở nên khó khăn.

Một thách thức khác là sự chồng chéo giữa các chính sách hỗ trợ. Nhiều nội dung hỗ trợ bị trùng lặp, làm giảm hiệu quả và gây lúng túng trong quá trình thực hiện. Ví dụ, chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất của Chương trình MTQG phát triển vùng DTTS có sự trùng lặp với các chương trình giảm nghèo bền vững khác. Điều này làm cho việc triển khai dự án gặp khó khăn, không phát huy hết hiệu quả. Ngoài ra, công tác tuyên truyền và vận động chưa đạt được hiệu quả như mong muốn. Một bộ phận người dân vẫn chưa nhận thức đầy đủ về quyền lợi và trách nhiệm của mình trong việc tham gia chương trình, dẫn đến tình trạng trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước.

Để khắc phục những khó khăn trên, báo cáo giám sát đã đề xuất một số giải pháp quan trọng. Trước hết, cần đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn, giải quyết các thủ tục hành chính và chuyển nguồn vốn từ các dự án chậm tiến độ sang các dự án cấp thiết hơn. Đồng thời, cần điều chỉnh các chính sách hỗ trợ, nâng mức hỗ trợ nhà ở và mở rộng đối tượng được hưởng chính sách (bao gồm cả hộ cận nghèo), và có cơ chế linh hoạt để giải quyết vấn đề đất ở và đất sản xuất. Tăng cường công tác tuyên truyền để người dân hiểu rõ quyền lợi và trách nhiệm của mình, khuyến khích tinh thần tự lực, vươn lên thoát nghèo là một trong những giải pháp cần thiết.

Một giải pháp quan trọng khác là giải quyết khó khăn về đất đai. Cần rà soát lại quỹ đất và phối hợp với các công ty lâm nghiệp để thu hồi đất giao cho địa phương, tạo điều kiện cấp đất cho các hộ dân thiếu đất sản xuất. Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực thực hiện chương trình, đặc biệt là đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ cán bộ thực hiện chương trình, giúp họ có đủ kiến thức và kỹ năng để triển khai các dự án hiệu quả.

Chương trình MTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi là một chính sách nhân văn, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tại Quảng Bình, mặc dù còn nhiều khó khăn và thách thức, những kết quả đã đạt được là rất đáng ghi nhận. Nếu các chính sách được điều chỉnh phù hợp và có sự vào cuộc quyết liệt hơn từ các cấp chính quyền, chương trình sẽ tiếp tục phát huy hiệu quả, góp phần cải thiện đời sống người dân, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc và thúc đẩy phát triển bền vững tại địa phương.

-Tia Sáng-