Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, sau gần 2 năm thực hiện Luật tổ chức chính quyền địa phương, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015, được sự chỉ đạo, điều hoà hoạt động của Thường trực Hội đồng nhân dân tỉnh, hoạt động giám sát chuyên đề của Ban văn hóa - xã hội HĐND tỉnh đã có nhiều chuyển biến tích cực trong việc giám sát việc tuân theo Hiến pháp, pháp luật và việc thực hiện các Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh trên lĩnh vực văn hóa - xã hội ở địa phương. Trong thời gian vừa qua, Ban văn hóa - xã hội đã tập trung vào những vấn đề bức xúc, nổi cộm được cử tri và đại biểu HĐND quan tâm trên lĩnh vực văn hóa - xã hội, cụ thể: Về tình hình chấp hành quy định của pháp luật thu chi các khoản đóng góp ở các trường học; công tác khám chữa bệnh đối với đối tượng tham gia BHYT; thực hiện các chính sách tín dụng đối với người nghèo để giám sát.

Để thực hiện được những nội dung giám sát trên, hàng năm Ban đã tiến hành thu thập thông tin về lĩnh vực, các nội dung cần giám sát thông qua các hình thức như: Đề nghị các thành viên Ban đề xuất những vấn đề, nội dung quan trọng, bức xúc thuộc lĩnh vực của Ban đảm nhiệm cần tiến hành giám sát; thông qua việc tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri nhiều lần nhưng chưa được giải quyết dứt điểm, những vấn đề được cử tri ở nhiều địa phương quan tâm, kiến nghị. Trên cơ sở đó, báo cáo, đề nghị Thường trực HĐND tỉnh chọn lọc, và trình Hội đồng nhân dân tỉnh thông qua.

Về công tác chuẩn bị trước khi giám sát, Ban đã xác định được mục đích, yêu cầu, đối tượng, phạm vi giám sát, đồng thời xây dựng kế hoạch, đề cương giám sát, thu thập thông tin, tài liệu có liên quan, yêu cầu các đơn vị chịu sự giám sát gửi báo cáo, họp Đoàn giám sát để phân công nhiệm vụ cho thành viên đoàn giám sát. Việc xây dựng đề cương giám sát, yêu cầu các cơ quan chịu sự giám sát báo cáo theo đề cương có vị trí quan trọng trong quá trình chuẩn bị giám sát.

Trong quá trình tiến hành giám sát phải kết hợp việc nghe báo cáo với đi kiểm tra thực tế tại cơ sở, phải giám sát trực tiếp và toàn diện, có sự so sánh đối chiếu kết quả thực hiện với các quy định hiện hành của nhà nước, Nghị quyết của Hội đồng nhân dân để từ đó rút ra được những kết luận đúng, khách quan từ đó đề xuất kiến nghị hợp lý. Việc tổng hợp báo cáo kết quả giám sát phải đảm bảo tính chính xác, khách quan, toàn diện và có sự thống nhất của thành viên đoàn giám sát với các cơ quan, đơn vị có liên quan. Về hình thức tổ chức giám sát, Ban thường lựa chọn giám sát từ dưới lên: tức là tiến hành giám sát trực tiếp tại cơ sở trước, sau đó mới tiến hành giám sát tại các cơ quan của tỉnh có liên quan, do đó nhiều vấn đề thuộc nội dung giám sát được phân tích, đánh giá toàn diện và sâu sắc hơn. Trong quá trình giám sát đã đi sâu, tìm hiểu kỹ tình hình thực hiện tại cơ sở, yêu cầu đối tượng giám sát cung cấp thông tin đầy đủ, chi tiết để từ đó mới có cơ sở rút ra những kết luận đúng và đề xuất kiến nghị hợp lý, tránh tình trạng giám sát chung chung mang tính hình thức.

Qua giám sát các chuyên đề của Ban cũng đã có một số kiến nghị với Trung ương để xem xét sửa đổi, bổ sung một số quy định của các chính sách, pháp luật có liên quan nội dung giám sát cho phù hợp với thực tiễn cuộc sống; kiến nghị với UBND tỉnh và các sở, ngành, địa phương có liên quan xem xét, rà soát để ban hành mới hoặc sửa đổi, bổ sung một số nội dung cho phù hợp với quy định của pháp luật và thực tiễn cuộc sống và trên thực tế một số kiến nghị của Ban đã được UBND tỉnh tiếp thu, chỉ đạo thực hiện.

Tuy nhiên, hoạt động giám sát của Ban cũng còn nhiều nội dung cần phải được rút kinh nghiệm, tiếp tục đổi mới để cuộc giám sát chuyên đề đạt hiệu quả cao hơn. Phương thức giám sát còn nhiều điểm bất cập, giám sát chủ yếu vẫn là nghe trình bày báo cáo nên kết quả đạt được chưa cao. Các kết luận sau giám sát thường chung chung, công tác theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện ý kiến, kiến nghị sau giám sát chưa được thực hiện thường xuyên, nghiêm túc. Một số cuộc giám sát thuộc lĩnh vực mang tính chuyên môn sâu, phạm vi giám sát rộng thường chất lượng không cao do thành viên của các Ban HĐND có trình độ, năng lực và kinh nghiệm trên lĩnh vực được giám sát còn bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu. Một số thành viên các Ban của HĐND là lãnh đạo các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tham gia các đoàn giám sát ít nhiều cũng ảnh hưởng đến tính khách quan trong hoạt động giám sát. Công tác phối hợp giữa Thường trực HĐND, các Ban của HĐND tỉnh với các tổ chức chính trị - xã hội, các ban Đảng của Tỉnh uỷ trong hoạt động giám sát còn hạn chế, chưa tận dụng được kết quả giám sát của nhau, dẫn đến một số nội dung trùng lặp, gây khó khăn cho đơn vị giám sát.

Từ thực tiễn hoạt động giám sát chuyên đề của Ban, để nâng cao chất lượng giám sát chuyên đề, ngoài việc lựa chọn nội dung giám sát, chuẩn bị tốt kế hoạch, thành lập đoàn giám sát, xác định đúng đối tượng, phạm vị giám sát, xây dựng đề cương báo cáo, tổ chức giám sát chặt chẽ, công khai, xác định phương pháp giám sát phù hợp thì cần quan tâm thêm một số vấn đề sau đây:

Thứ nhất, Phân định rõ nội dung giám sát của HĐND, giám sát của Thường trực HĐND, giám sát của Ban Hội đồng nhân dân. Theo quy định của Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân thì hoạt động giám sát chuyên đề của HĐND được quy định tại Điều 62. Theo đó, việc xem xét, quyết định nội dung, thành lập đoàn giám sát, kế hoạch giám sát do HĐND tỉnh quyết định tại kỳ họp giữa năm trên cơ sở đề nghị của Thường trực HĐND. Còn hoạt động giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND được quy định tại Điều 70. Theo đó, giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND do thường trực HĐND xem xét, quyết định; sau đó báo cáo với HĐND về kết quả giám sát của mình giữa 2 kỳ họp HĐND. Hoạt động giám sát chuyên đề của các Ban HĐND do các ban HĐND quyết định được quy định tại Điều 80, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND.

Việc phân định rõ nội dung giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, các ban HĐND trước hết là để thực hiện đúng quy định của Luật hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, làm cho hoạt động giám sát được rạch ròi hơn. Việc lựa chọn mỗi năm từ 1 đến 2 nội dung giám sát chuyên đề của HĐND là những vấn đề lớn, bức xúc, được cử tri và nhân dân quan tâm, được Hội đồng nhân dân xem xét, quyết định thành lập Đoàn giám sát, kế hoạch giám sát và có nghị quyết về hoạt động giám sát sẽ làm cho tính chất, hiệu lực, hiệu quả giám sát được cao hơn. Việc lựa chọn từ 1 đến 2 nội dung giám sát chuyên đề để HĐND thông qua sẽ làm cho việc thảo luận, cho ý kiến và quyết định các nội dung giám sát tại các kỳ họp được có thời gian và tập trung hơn tại các kỳ họp. Mặt khác, hoạt động giám sát của Thường trực HĐND, các ban của HĐNĐ do Thường trực HĐND, các ban HĐND bàn bạc, quyết định theo quy định của Luật sẽ tạo điều kiện cho Thường trực HĐND, các ban HĐND linh hoạt, chủ động hơn trong hoạt động giám sát của mình.Tuy nhiên, để các cuộc giám sát của Thường trực HĐND, các ban của HĐND có chất lượng, không bị trùng lắp, chồng chéo thì cần phải có sự chỉ đạo, điều hòa hoạt động giám sát của Thường trực HĐND.

Thứ hai, về việc ban hành kết luận cuộc giám sát của Thường trực HĐNĐ, các ban của HĐND. Sauk khi kết thúc cuộc giám sát chuyên đề của Thường trực HĐND, các ban của HĐND thông thường chúng tôi thấy hiện nay chúng ta mới chỉ ban hành báo cáo cuộc giám sát, trong đó có đánh giá kết quả đạt được, tồn tại hạn chế, kiến nghị đề xuất. Tuy nhiên, để hiệu quả cuộc giám sát cao hơn, đề nghị cần xem xét ban hành kết luận cuộc giám sát. Kết luận cuộc giám sát là bản tóm gọn kết quả, hạn chế, tồn tại đưa ra những kiến nghị cụ thể, yêu cầu các chủ thể thực hiện các đề nghị của Đoàn giám sát.

Thứ ba, cần quan tâm theo dõi, giám sát việc thực hiện các kiến nghị qua giám sát của các cơ quan chịu sự giám sát. Hiện nay chúng ta chưa quan tâm nhiều đến việc thực hiện kết luận giám sát của Đoàn giám sát, nhiều khi còn “đánh trống bỏ dùi”, việc thực hiện các kết luận giám sát chuyên đề có khi còn thiếu nghiêm túc. Vì vậy, sau mỗi đợt giám sát cần phải quan tâm theo dõi đến việc xử lý của các cơ quan chịu sự giám sát. Đối với các cơ quan chậm xử lý, giải quyết kết luận giám sát cần phải có công văn nhắc nhở, đôn đốc; đối với những vấn đề bức xúc, thường trực HĐND cần có chỉ đạo để các ban, các đại biểu thảo luận, chất vấn tại các kỳ họp của HĐND.

Thứ tư, đề nghị Thường trực HĐND tỉnh cần xem xét, xây dựng quy trình giám sát chuyên đề của HĐND, Thường trực HĐND, các ban HĐND; trong đó cần thể hiện rõ các bước tiến hành cuộc giám sát theo quy định để thống nhất trong tổ chức thực hiện các cuộc giám sát.

BBT