Giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và kiến nghị của cử tri là một trong những chức năng, nhiệm vụ quan trọng của cơ quan dân cử nói chung và của HĐND nói riêng. Thông qua giám sát kịp thời phát hiện những tồn tại, bất cập trong việc thực hiện chính sách, pháp luật. Từ đó kiến nghị các cơ quan chức năng giải quyết đảm bảo đúng quy định pháp luật, đáp ứng nguyện vọng chính đáng của cử tri và phát huy vai trò của cơ quan dân cử, góp phần vào việc ổn định và phát triển kinh tế - xã hội, ổn định đời sống nhân dân.

Thực hiện các quy định của pháp luật, trong những năm qua, HĐND, Thường trực HĐND, các Ban và đại biểu HĐND tỉnh đã tích cực triển khai các hoạt động giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri với các hình thức sau:

- Xem xét các báo cáo và chất vấn tại kỳ họp: Trước mỗi kỳ họp thường lệ hàng năm, Ban Pháp chế đã tiến hành làm việc trực tiếp với TAND tỉnh, VKSND tỉnh, Cục THADS tỉnh và một số Sở, ban, ngành, để tiến hành việc thẩm tra các báo cáo của UBND tỉnh, TAND tỉnh, VKSND tỉnh và Cục THADS tỉnh trình tại các kỳ họp. Tại các buổi làm việc, bên cạnh việc chất vấn các vấn đề liên quan đến tình hình và kết quả hoạt động của các cơ quan, đơn vị, Ban cũng đã làm rõ một số nội dung trong việc tiếp nhận, xử lý và giải quyết các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị do công dân gửi đến và do HĐND tỉnh chuyển đến theo quy định của pháp luật.

Thông qua việc xem xét các báo cáo trình tại các kỳ họp thường lệ, đại biểu HĐND tỉnh tiến hành chất vấn những nội dung có nhiều đơn khiếu nại, tố cáo, những nội dung cử tri kiến nghị, phản ánh nhiều lần, như: việc bồi thường giải phóng mặt bằng, chế độ chính sách đối với người có công, các vấn đề về gây ô nhiễm môi trường trong sản xuất, khai thác khoáng sản,... Thông qua các hoạt động giám sát tại kỳ họp đã giúp HĐND kịp thời ban hành các chủ trương, giải pháp đúng đắn nhằm nâng cao trách nhiệm của các cấp, các ngành trong quá trình giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri.

- Tổ chức đoàn giám sát chuyên đề: Thông qua hoạt động này để nắm tình hình chỉ đạo, quán triệt và triển khai thực hiện các quy định của pháp luật về công tác tổ chức tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của cơ quan chức năng, chính quyền địa phương. Qua đó, kịp thời phát hiện những tồn tại, hạn chế trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo để kiến nghị, đề xuất các giải pháp khắc phục.

Trong nhiệm kỳ 2011 – 2016, Ban Pháp chế đã thành lập đoàn giám sát chuyên đề "Tình hình thực hiện quy định của pháp luật về tiếp công dân, giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo, phản ánh, kiến nghị tiếp nhận qua hoạt động tiếp công dân từ 01/01/2010 đến 30/6/2012"; năm 2016 đã triển khai giám sát việc giải quyết các đơn khiếu nại, tố cáo liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng mở rộng Quốc lộ 1A trên địa bàn tỉnh.

Các cuộc giám sát đảm bảo thực hiện đúng quy định của pháp luật, lựa chọn các cơ quan, đơn vị, địa phương có nhiều đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị để giám sát trực tiếp. Kết thúc giám sát, đã ban hành Báo cáo kết quả giám sát, nêu rõ những kết quả đã đạt được, những tồn tại, hạn chế, nguyên nhân cần khắc phục, các kết luận và kiến nghị UBND, các sở, ngành chức năng, Chủ tịch UBND các huyện, thị xã, thành phố có liên quan thực hiện các giải pháp để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri.

- Tổ chức đoàn kiểm tra, khảo sát về nội dung đơn khiếu nại, tố cáo của công dân: Đây là một trong những hoạt động nhằm xác định đúng bản chất sự việc và tính khách quan trong các nội dung khiếu nại, tố cáo, kiến nghị. Trên cơ sở đó, xác định được những cơ sở pháp lý để không chỉ giúp HĐND giám sát quá trình giải quyết mà còn có căn cứ để nêu rõ quan điểm khi được yêu cầu tham gia giải quyết. Hình thức này đã có nhiều tác dụng tích cực, nhất là đối với các vụ việc phức tạp hoặc khiếu nại tập thể đông người...

Trong nhiệm kỳ 2011 - 2016, trên cơ sở các nguồn thông tin từ đơn khiếu nại, tố cáo, phản ánh của cử tri, Ban Pháp chế HĐND tỉnh đã tiến hành giám sát hai vụ việc phức tạp, cử tri kiến nghị nhiều lần. Các cuộc giám sát đã được các cấp, các ngành liên quan, dư luận nhân dân đánh giá, đồng tình cao. Các kết luận, kiến nghị sau giám sát đã được các cá nhân có thẩm quyền, các cơ quan, tổ chức có liên quan và công dân khiếu nại, tố cáo tiếp thu, chấp hành nghiêm túc; qua đó góp phần quan trọng trong việc giải quyết đúng đắn, dứt điểm các vụ việc phức tạp.

- Tham gia tiếp công dân và tiếp nhận, xử lý đơn khiếu nại, tố cáo của công dân: Thực hiện quy định của Luật tổ chức chính quyền địa phương, Luật tiếp công dân, Thường trực HĐND tỉnh và Ban Pháp chế HĐND tỉnh đã chú trọng tham gia tiếp công dân tại Trụ sở tiếp công dân của tỉnh theo định kỳ để nắm bắt thông tin về phản ánh, kiến nghị và tình hình giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, tham gia ý kiến, kiến nghị trong việc xử lý các phản ánh. Đồng thời, giám sát việc tiếp nhận, giải quyết của UBND tỉnh và các cơ quan, ban, ngành trong tỉnh đảm bảo tuân thủ theo quy định của pháp luật. Đối với một số vụ việc phức tạp, có nguy cơ trở thành điểm nóng, Thường trực HĐND tỉnh, Ban Pháp chế HĐND tỉnh và các ngành tham gia tiếp công dân, trực tiếp đối thoại, giải thích, trả lời, hướng dẫn công dân thực hiện quyền và nghĩa vụ, vận động thuyết phục tuân thủ pháp luật, giữ vững kỷ cương đi đôi với phát huy dân chủ. Bên cạnh đó, Văn phòng HĐND tỉnh cũng đã quan tâm công tác tiếp công dân thường xuyên tại trụ sở cơ quan, kịp thời nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, đồng thời hướng dẫn công dân thực hiện theo đúng quy định của pháp luật.

Các khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri gửi đến HĐND tỉnh thời gian qua đã được Thường trực HĐND, Ban Pháp chế HĐND nghiên cứu, xử lý theo đúng quy định của pháp luật. Những khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri sau khi chuyển đến các cơ quan có thẩm quyền đều được yêu cầu báo cáo kết quả giải quyết đếnThường trực HĐND và Ban Pháp chế HĐND tỉnh. Đối với những đơn không được thông báo kết quả giải quyết, Văn phòng HĐND tỉnh tiến hành đôn đốc hoặc tham mưu Thường trực HĐND, Ban Pháp chế giám sát, khảo sát vụ việc hoặc kết hợp nội dung giám sát trước kỳ họp.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và kiến nghị cử tri của HĐND tỉnh thời gian quan vẫn còn những tồn tại, hạn chế: Hoạt động giám sát đôi lúc còn mang tính hình thức, chưa sâu sát, chưa nắm chắc về thực chất, chưa nắm bắt hết được những tồn tại, hạn chế trong giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo; từ đầu nhiệm kỳ đến nay, chưa tổ chức được đoàn giám sát chuyên đề nào; công tác giám sát vụ việc từ các nguồn thông tin qua đơn khiếu nại, tố cáo, phản ánh của công dân chưa được tiến hành thường xuyên; trong chất vấn, việc chất vấn của đại biểu HĐND còn mang tính sự vụ, chưa chú trọng và tập trung vào chất vấn những vấn đề lớn thuộc chức năng, nhiệm vụ và trách nhiệm của lãnh đạo các cơ quan trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri; việc xử lý đơn khiếu nại, tố cáo gửi đến HĐND, theo dõi tình hình giải quyết và đôn đốc các cơ quan, địa phương giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo đôi lúc còn thiếu kịp thời, chất lượng chưa cao…

Công tác giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và kiến nghị của cử tri là hết sức cần thiết nhằm phát huy vai trò của đại biểu dân cử và bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của nhân dân. Để nâng cao chất lượng và hiệu quả trong giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và kiến nghị của cử tri, Ban Pháp chế xin được trao đổi một số kinh nghiệm sau:

Một là, muốn giám sát đạt kết quả tốt, phải nghiên cứu kỹ các quy định của pháp luật, nội dung khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, quá trình giải quyết, trả lời của cơ quan có thẩm quyền, những văn bản pháp luật cần áp dụng trong quá trình giải quyết, thậm chí cần tham khảo những phản ánh của dư luận xã hội thông qua các phương tiện thông tin đại chúng.
Hai là, phát huy vai trò, trách nhiệm của người đại biểu HĐND, các Ban của HĐND trong hoạt động giám sát, vai trò chỉ đạo, điều hành của Thường trực HĐND tại mỗi kỳ họp. Chú trọng đến hoạt động giám sát chuyên đề, giám sát mang tính chuyên sâu những vấn đề liên quan đến khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, những bức xúc của cử tri. Quan tâm giám sát, khảo sát tình hình, kết quả thực hiện các quyết định đã có hiệu lực pháp luật trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, các nội dung trả lời của các ngành chức năng; chú trọng những khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài, cử tri kiến nghị nhiều lần, được dư luận quan tâm.

Ba là, Thường trực HĐND, các Ban và đại biểu HĐND phải thường xuyên theo dõi UBND và các ngành trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và kiến nghị của cử tri; kịp thời phát hiện những khiếu nại, tố cáo, kiến nghị chưa được xem xét giải quyết, trả lời hoặc giải quyết, trả lời chưa thấu đáo, chưa dứt điểm, giải quyết chưa đúng quy định của pháp luật để đề nghị UBND, cơ quan chức năng tiếp tục xem xét, giải quyết. Đối với những vấn đề cử tri phản ánh, kiến nghị nhiều lần chưa được giải quyết hoặc giải quyết chưa dứt điểm thì đưa ra chất vấn tại kỳ họp HĐND hoặc phiên họp Thường trực HĐND; trong đó tập trung chất vấn trách nhiệm của cá nhân, của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri. Đối với những vụ việc phức tạp, Thường trực HĐND phối hợp với Ban Thường trực Ủy ban MTTQVN cùng cấp tổ chức giám sát hoặc giao cho các Ban của HĐND giám sát, làm rõ các vướng mắc và kiến nghị với UBND, các ngành liên quan có biện pháp tháo gỡ, hạn chế khiếu nại, tố cáo, kiến nghị tồn đọng, kéo dài.

Bốn là, trong quá trình tiếp nhận, xử lý khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phải lắng nghe, tìm hiểu kỹ ý kiến, nguyện vọng của cử tri; phải nhìn nhận quá trình giải quyết của cơ quan có thẩm quyền một cách khách quan, không thiên lệch, không nhìn nhận vấn đề theo phản ánh từ một phía người khiếu nại, tố cáo hay cơ quan, người có thẩm quyền giải quyết mà phải tuyệt đối tôn trọng các chứng cứ hợp pháp và chỉ tuân theo pháp luật. Phải biết đặt mình vào vị trí của người khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, xem những bức xúc của cử tri như bức xúc của chính mình; phải trang bị khả năng hiểu biết đầy đủ về pháp luật, khả năng vận động, thuyến phục khi nhận thấy khiếu nại, tố cáo, kiến nghị là không có cơ sở hoặc đã được cơ quan có thẩm quyền giải quyết đúng quy định để cử tri nghiêm túc thực hiện, tránh khiếu kiện kéo dài; đồng thời phải đưa ra được những kiến nghị phù hợp, xác đáng đối với cơ quan có thẩm quyền giải quyết, tránh giám sát theo kiểu qua loa, phiến diện.

Năm là, Văn phòng HĐND tỉnh, Văn phòng HĐND&UBND cấp huyện phải thường xuyên theo dõi, cập nhật đầy đủ việc giải quyết, trả lời các khiếu nại, tố cáo, ý kiến, kiến nghị của cử tri của các cơ quan chức năng; định kỳ báo cáo Thường trực HĐND về kết quả thực hiện, đồng thời tham mưu Thường trực HĐND có văn bản đôn đốc, nhắc nhở đối với những nội dung chưa được giải quyết, giải quyết chưa đạt yêu cầu, hoặc chuyển thành nội dung chất vấn để làm rõ tại kỳ họp HĐND.